Alleen bij levensgevaar passen we ons bij een pandemie aan

Door Bert Pol

Allerwegen wordt nu hoon uitgestort over het kabinetsbesluit van twee weken geleden om de gedragsbeperkingen maximaal te verruimen. En dat het kabinet inmiddels alweer excuses moest aanbieden omdat de besmettingscijfers sindsdien in recordtempo tot grote hoogten zijn gestegen.
Maar je kan het ook anders bekijken. In één klap is nu duidelijk dat we er niet op kunnen vertrouwen dat een aanzienlijk deel van de inwoners bereid is uit eigen beweging ook maar een centimeter aan het eigen plezier en de eigen bewegingsvrijheid in te leveren als het gaat om rekening houden met anderen. Er werd inmiddels meteen weer volop gevlogen naar buitenlandse vakantiebestemmingen, cafés zaten vol, om van discotheken maar te zwijgen.

Vrezen

Of dat nu goed of slecht is, moet ieder voor zich concluderen, maar het is wel een monumentale les voor het terugdringen van deze en mogelijk volgende pandemieën. Als je deze situatie als een (onbedoeld) gedragsexperiment zou zien, was de uitkomst uitermate robuust. Alleen als we vrezen voor ons eigen leven en dat van onze meest dierbaren, zoals in de eerste fase van de pandemie ruim een jaar geleden, passen we massaal ons gedrag aan. De effecten van gedragsinterventies, anders dan geboden en verboden met toezicht, kunnen daar helaas niet tegenop. Gedragsinterventies zoals nudges helpen andere maatregelen, maar kunnen niet hun plaats innemen.

Wees

Over de vraag wiens schuld de nieuwe golf besmettingen is, zei Ernst Kuipers laatst in Op1: „We hebben het wel met ons allen gedaan”. Het is een oude psychologische bevinding: als de voetbalclub waar we fan van zijn wint, zeggen we „dat we gewonnen hebben”. Maar verliest onze club dan is het vaak: „ze hebben verloren”.
En het is een oud gezegde dat succes veel vaders kent, maar tegenslag een arme wees is.

Deze column verscheen op 20 juli 2021 in NRC.