Fundamentele denkfout door blauwe vinkjes
Door Joost Baalbergen
Blauwe vinkjes
We zijn op dit moment bezig met het ontwikkelen van de strategie voor een nieuwe overheidscampagne. Daarvoor spraken we met mensen die durfden toe te geven dat ze soms hun smartphone gebruiken in de auto. Een van de redenen die zij noemden voor hun gedrag, was de druk die zij voelden om direct te moeten reageren op binnenkomende berichten. Zelfs als ze eigenlijk even te druk waren met iets anders (zoals bij autorijden duidelijk het geval is), voelden ze zich schuldig als ze niet direct iets terugstuurden naar vriend, moeder of zus.
Dit deed me denken aan iets dat ik zelf doe als ik niet in de gelegenheid ben om te reageren op een binnenkomend bericht: ik open het niet, maar bekijk alleen de pushnotificatie. Of ik open het bericht in de vliegtuigstand. Enkel en alleen om te voorkomen dat de ander de blauwe vinkjes te zien krijgt, die verraden dat ik het bericht wel degelijk gelezen heb.
Waarom wring ik me in zulke vreemde bochten? Blijkbaar ga ik ervan uit dat de ander het mij aan zal rekenen als ik hem of haar laat wachten. In plaats van dat diegene er rekening mee houdt dat de situatie het even moeilijk maakt om te reageren.
Is die aanname terecht?
De fundamentele attributiefout
Om de wereld om hen heen te begrijpen, verzinnen mensen verklaringen voor het gedrag van zichzelf en anderen1. In de sociale psychologie wordt dit proces attributie genoemd2. Het toeschrijven van gedrag aan bepaalde oorzaken gaat niet altijd goed. Hierdoor ontstaan vertekeningen in hoe we de wereld zien.
Een goed onderzochte vertekening is de fundamentele attributiefout. De meeste mensen zijn bij het zoeken naar een verklaring voor het gedrag van anderen geneigd de invloed van persoonlijkheidseigenschappen te overschatten, en de invloed van de omstandigheden waarin het gedrag plaatsvindt juist te onderschatten3.
Sociale druk wegnemen door fundamentele attributiefout te voorkomen
Het lijkt dus helemaal niet zo gek om te verwachten dat anderen zullen denken dat het aan jou ligt als je niet direct op hun bericht reageert. Zeker als de ander – zoals vaak het geval is als je een tekstbericht stuurt – niets weet over de omstandigheden waarin je zit.
Misschien dat een technische oplossing kan helpen om de sociale druk die mensen voelen om te reageren weg te nemen in de auto. Denk aan apps die automatisch aan verzenders van berichten laten weten dat je even niet kunt reageren omdat je in de auto zit. De druk om direct te moeten reageren, zal minder groot zijn als de ander het uitblijven van een reactie kan toeschrijven aan jouw omstandigheden (achter het stuur) in plaats van aan jouw persoon.
Referenties
[1] Jones, E. E.; Harris, V. A. (1967). The attribution of attitudes. Journal of Experimental Social Psychology. 3 (1): 1–24.
[2] Kassin; Fein; Markus (2010). Social Psychology (Eighth international ed.). Wadsworth: Cengage Learning. ISBN 978-0-8400-3172-3.
[3] Moskowitz, G. B. (2005). Social cognition: Understanding self and others. New York, NY: Guilford Press.
