Het effect van Tinder op je hersenen
It’s a match!
Door Sanne Grootveld
Rode rozen, bergen chocolade en romantische diners bij kaarslicht: gisteren was het Valentijnsdag. Een mooie aanleiding om de moderne romantiek eens onder de loep te nemen. Want het gaat er tegenwoordig wel degelijk anders aan toe in datingland. Online dating en sociale media in het algemeen hebben namelijk een groot effect gehad op de gangbare manier van daten. Op dit moment gebruikt één op de drie vrijgezellen Tinder, Happn, Inner Circle of een ander online datingplatform5. In plaats van zoeken naar een leukerd in de kroeg, heb je nu honderden opties onder één knop. De drempel om de stoute schoenen aan te trekken en iemand mee uit te vragen, ligt online dan ook vele malen lager, zo blijkt uit onderzoek3. Die grote hoeveelheid aan keuzes is fijn, maar het levert ook stress op. Want hoe weet je zeker dat je de ‘leukste’ te pakken hebt?
Eindeloos veel keus veroorzaakt stress
Mensen hebben graag het idee dat ze controle hebben over wat ze doen en welke keuzes ze maken. Daarom is het hebben van keuze over het algemeen ook iets positiefs. Supermarkten spelen hier bijvoorbeeld op in door de consument veel verschillende opties van dezelfde producten aan te bieden. Eindeloze keuzemogelijkheden voor smaken humus of potten pindakaas blijken echter niet eindeloos meer plezier op te leveren: er zit een limiet aan de hoeveelheid opties die een mens kan verwerken. Te veel keus veroorzaakt namelijk kortsluiting in het brein, zo is gebleken uit veelvuldig psychologisch onderzoek1. Dit wordt ook wel het te-veel-keuze-effect genoemd. En – je voelt het al aankomen- dit effect treedt ook op wanneer je een keuze moet maken uit te veel leuke mannen of vrouwen.
Iyengar en Lepper, de grondleggers van het onderzoek naar het zogeheten ‘te-veel-keuze-effect’, hebben verschillende experimenten gedaan om dit effect te onderzoeken. Zo werden bijvoorbeeld twee proefkraampjes in een supermarkt vergeleken: op het ene stonden zes verschillende soorten jam, op het andere vierentwintig. Er stopten meer mensen voor het kraampje met de grotere hoeveelheid keus, maar uiteindelijk kochten meer mensen iets van het kraampje met zes smaken. Dit effect trad niet alleen op bij het kopen van producten: studenten die op hun tentamen bonuspunten konden verdienen met een extra essay deden dat vaker en beter wanneer ze de keus hadden uit zes tegenover dertig onderwerpen1.
Verklaringen voor het te-veel-keuze-effect
Er zijn verschillende verklaringen voor het ontstaan van dit effect. Allereerst is je verlies bij meerdere opties altijd groter. Je kiest doorgaans voor één variant van een product; alle andere opties vallen hiermee per definitie af. Hoewel het enigszins afhankelijk is van je preferabele relatievorm, geldt dit voor de meeste mensen ook bij het kiezen van een partner. Dit wil dus zeggen dat je ontzettend veel geschikte partners moet laten gaan voor die ene man of vrouw. Ten tweede investeer je met veel keuzes ook meer in het keuzeproces: je hebt immers veel meer opties om af te wegen en te vergelijken. Hoe langer je dus bezig bent met swipen en daten zonder succes, hoe meer je daardoor waarschijnlijk verwacht van degene voor wie je uiteindelijk kiest. Tot slot zorgt het hebben van veel alternatieven ervoor dat je onzekerder bent over de juistheid van je keuze. Was dit wel de beste match, of kan ik beter nog even verder kijken2?
Het effect treedt daarbij sneller op bij complexe producten: hoe meer verschillende aspecten een product of dienst heeft, hoe groter de kans op kortsluiting in je brein. Als het al moeilijk is om uit vierentwintig verschillende soorten jam te kiezen, dan wordt de keus alleen maar ingewikkelder wanneer niet alleen de smaak maar ook de verpakking, prijs, geur en textuur per variant verschilt. Hier komt het probleem met (online) daten om de hoek kijken: de mens is zo mogelijk het meest ingewikkelde ‘product’ dat je je kunt voorstellen. De een is sportief, de ander hilarisch, een derde romantisch en de vierde bloedmooi. Hoe bepaal je nu welke eigenschap het zwaarst weegt?
De keuzeparadox
Het hebben van veel keus wordt in onderzoek vaak gelinkt aan een lagere consumptie. (Te) veel keus veroorzaakt namelijk het te-veel-keus-effect, wat je ervan weerhoudt om überhaupt iets aan te schaffen. De vraag is of dit ook opgaat voor daten en relaties. Oftewel: is het zo dat mensen die veel potentiële partners voorbij zien komen op apps als Tinder, ook minder snel een relatie aangaan? Het antwoord lijkt bevestigend: de zogeheten millennials(mensen geboren tussen 1981 en 2000) zijn minder snel geneigd om een ‘standaard’-relatie aan te gaan. Je bent niet meer óf vrijgezel óf in een relatie: er zit veel meer tussen7. Treffend hiervoor zijn de verschillende benamingen die (met name binnen de studentenwereld) voor verschillende relatiefasen bestaan. Waar je vroeger na drie keer zoenen verkering had, beland je tegenwoordig eerst in de scharrel-fase voordat je eventueel in een ‘prela’ terechtkomt. Deze kan dan uiteindelijk uitmonden in een heuse ‘rela’, ofwel: een relatie.
Het paradoxale is dat mensen die veel keus hebben, vaak ontevredener blijken over hun uiteindelijke keuze2. Of dit ook opgaat voor moderne relaties is moeilijk te zeggen. Tenzij je er natuurlijk voor kiest helemaal niet te kiezen voor één persoon. Polyamorie (het hebben van meerdere partners) blijkt voor de generatie millennials steeds gangbaarder te worden10. Of dit fenomeen nu voortkomt uit de overvloed aan keuzes of niet, het geeft je minder het gevoel dat je moet kiezen voor één partner.
Ben je snel tevreden of streef je naar optimaal resultaat?
Wanneer je honderden opties binnen handbereik hebt en kwantiteit dus geen punt meer is, gaat het des te meer om de kwaliteit van je keuze: hoe goed/interessant/leuk is de persoon die je kiest? Voor sommige mensen is dit een groter probleem dan voor anderen. In de psychologie wordt onderscheid gemaakt tussen maximizers en satisficers. Mensen die tot die eerste groep behoren, hebben de natuurlijke drang om altijd voor het beste van het beste te gaan. Zij speuren website na website af voor de beste kwaliteit van dat ene product, en dan ook nog voor de laagste prijs. Satisficers zijn veel sneller geneigd een keuze te maken wanneer ze iets tegenkomen dat simpelweg aan hun criteria voldoet. Barry Swartz stelt in zijn boek dat maximizers over het algemeen minder gelukkig zijn dan satisficers6. Er is nog niet veel onderzoek naar het verband tussen maximizers en relaties, maar uit een van de eerste onderzoeken bleek dat maximizers minder tevreden zijn met hun relaties. Bovendien hadden zij meer kans om nooit te trouwen4.
De willekeur van de liefde
In het vinden van een partner zit nu eenmaal enige willekeur. Want als je niet toevallig naar dat feestje was gegaan waar zij ook was, had je haar nooit ontmoet. Of als je niet in de trein was gestapt maar de fiets had genomen naar dat ene familielid, was je hem nooit tegen het lijf gelopen. Datingapp Happn is gebaseerd op dit toevalsprincipe: je ziet alleen mensen op je scherm voorbijkomen met wie je je pad hebt gekruist.
Deze willekeur vinden we enerzijds romantisch: ‘had het dan toch zo moeten zijn?’ Anderzijds veroorzaakt het twijfel: hoe weet ik of er niet een beter exemplaar rondloopt? Hoewel dit natuurlijk kan spelen in alle relaties, wordt dit principe versterkt door online dating. Die andere exemplaren zijn namelijk binnen handbereik.
Online dating veroorzaakt keuzestress, zo blijkt uit bovenstaande. Maar dat wil niet zeggen dat er geen succesverhalen zijn over deze moderne manier van de liefde vinden; 14 procent van alle Nederlandse stellen kent elkaar namelijk via internet7. Online daten resulteert dus wel degelijk in serieuze relaties. En, niet geheel onbelangrijk: de eerste Tinderbaby’s zijn een feit9. Happy swiping!
Referenties
[1] Iyengar, S. S., & Lepper, M. R. (2000). When choice is demotivating: Can one desire too much of a good thing?. Journal of personality and social psychology, 79(6), 995.
[2] Greifeneder, R., Scheibehenne, B., & Kleber, N. (2010). Less may be more when choosing is difficult: Choice complexity and too much choice. Acta psychologica, 133(1), 45-50.
[3] Heino, R. D., Ellison, N. B., & Gibbs, J. L. (2010). Relationshopping: Investigating the market metaphor in online dating. Journal of Social and Personal Relationships, 27(4), 427-447.
[4] Love, R. W. B. (2009). Maximizing and relationships (Doctoral dissertation).
[5] Scheibehenne, B., Greifeneder, R., & Todd, P. M. (2009). What moderates the too‐much‐choice effect?. Psychology & Marketing, 26(3), 229-253.
[6] Schwartz, B. (2009). The paradox of choice.
[8] https://www.folia.nl/opinie/116864/op-zn-duits-liefdesangst
[9] https://www.volkskrant.nl/magazine/van-it-s-a-match-naar-we-krijgen-een-baby~a4246573/
[10] https://www.volkskrant.nl/magazine/zo-is-het-om-meerdere-geliefden-tegelijk-te-hebben~a4540360
