Blue Monday in het zonnetje
Door Ibi Baggerman
Maandag 15 januari is het weer zover, de meest deprimerende dag van het jaar. Beter bekend als Blue Monday. De zon is afwezig, alle goede voornemens zijn alweer overboord, de portemonnee is leeg en motivatie is nergens te bekennen. Hoewel januari niet de favoriete maand is voor velen, blijft de vraag: waarom omarmen (en promoten) we deze sombere dag? Is het niet tijd om het een andere invulling te geven?
Blauw = grauw
De term Blue Monday komt van de Engelse uitspraak ‘feeling blue’. Maar waarom wordt de kleur blauw met verdriet, melancholie en emotionele stress geassocieerd? Hier is geen eenduidig antwoord op. Verschillende verklaringen worden genoemd, waaronder referenties uit de Griekse Mythologie; wanneer Zeus verdrietig was liet hij het regenen met een blauwe lucht. Rond 1600 sprak men van de term ‘blauwe duivels’ die gevoelens van verdriet brachten bij alcoholontwenning. Een andere mogelijke oorsprong komt van zeelieden die vroeger blauwe vlaggen hesen bij het overlijden van de kapitein of een officier. Tot slot draagt blues muziek ook bij aan de associatie van blauw met melancholie.
Wat zegt de wetenschap?
Uit de kleurenpsychologie weten we dat kleuren inderdaad bepaalde reacties of emoties kunnen opwekken. Denk bijvoorbeeld aan hoe roze geassocieerd wordt met liefde1, en de bijbehorende uitspraak: ‘alles door een roze bril bekijken’. Ondanks de eerdergenoemde negatieve associaties met de kleur blauw, blijkt uit een wereldwijde vragenlijst dat in 10 verschillende landen verdeeld over 4 continenten, blauw de favoriete lievelingskleur2 is.
Wetenschappelijk onderzoek3 toont aan dat de kleur geassocieerd wordt met kalmte, veiligheid en ontspanning. Mensen zijn daarnaast productiever en creatiever wanneer een kamer met blauw gedecoreerd4 is. Er zijn wel verschillen5 in associaties tussen culturen, maar in geen enkele cultuur worden negatieve associaties verbonden aan de kleur blauw. Zo staat blauw in India voor waarheid en liefde, in Engeland voor rust en waardigheid en in Noord Amerika voor vertrouwen.
Tegelijkertijd wordt het effect van kleuren ook beïnvloed door persoonlijke ervaringen. Dat houdt in dat als we blauw steeds sterker associëren met Blue Monday, de positieve associaties die blauw nu opwekt steeds meer zullen vervagen waardoor blauw uiteindelijk juist een negatieve kleur voor ons wordt.
De 'wetenschappelijke' formule achter Blue Monday
De vraag is dus of de term ‘Blue Monday’ wel de beste term is voor de meest depressieve dag van het jaar. Daarnaast blijkt dat Blue Monday helemaal niet écht de meest depressieve dag van het jaar is. Het was een marketingstunt bedacht door Dr. Cliff Arnall in samenwerking met Sky Travel om zonvakanties te promoten. Dat deze dag op de derde maandag van januari zou moeten vallen is gebaseerd op een formule waarin variabelen als ‘zonuren’ en ‘hoeveelheid motivatie’ worden gecombineerd. Deze variabelen zijn echter praktisch onmogelijk te meten en kunnen niet echt gecombineerd worden voor een berekening.
De keerzijde van Blue Monday
Naast dat Blue Monday dus als marketingstunt is bedacht en het de kleur blauw voor ons negatief kan beïnvloeden, is er nog een reden om niet enthousiast te zijn over ‘Blue Monday’. Je somber voelen en laag in je energie zitten, is namelijk zeker niet altijd een kwestie van ‘morgen is het weer voorbij’. Voor degenen die regelmatig, of zelfs chronisch, kampen met deze gevoelens, is Blue Monday niet slechts confronterend, maar ook bagatelliserend. Het is een herinnering aan dat het onderwerp ‘depressie’ niet altijd serieus genomen wordt. Alsof je het kan oplossen met een zonvakantie.
Tijd voor een andere invulling van Blue Monday
Er is dus eigenlijk geen enkele reden om Blue Monday in stand te houden (tenzij je zonvakanties wil verkopen). Maar de derde maandag van januari staat wel al als Blue Monday in de agenda. Misschien is het tijd om Blue Monday in het zonnetje te zetten. Om het een invulling geven die veel beter past bij de positieve associaties die we hebben bij de kleur blauw. Juíst tijdens deze grauwe dagen en alles wat er in de wereld gaande is mag er toch wel wat meer aandacht naar positieve dingen.
Het lijkt mij tijd om Blue Monday om te dopen tot een dag die veel beter aansluit bij onze associaties met de kleur blauw: een dag van extra ontspanning en rust. Een dag om extra dankbaar te zijn voor onze veilige omgeving en lief te zijn voor elkaar, want dat kunnen we allemaal wel gebruiken. Laten we daarom voortaan campagne voeren voor Blue Monday als de positieve start van het nieuwe jaar. Goed voornemen, toch?
Referenties
[1] Jonauskaitė, D., Abu‐Akel, A., Dael, N., Oberfeld, D., Abdel–Khalek, A. M., Al-Rasheed, A. S., Antonietti, J., Bogushevskaya, V., Chamseddine, A., Chkonia, E., Corona, V., Fonseca‐Pedrero, E., Griber, Y. A., Grimshaw, G. M., Hasan, A. A., Havelka, J., Hirnstein, M., Karlsson, B. S. A., Laurent, É., . . . Möhr, C. (2020). Universal patterns in Color-Emotion associations are further shaped by linguistic and geographic proximity. Psychological Science, 31(10), 1245–1260. https://doi.org/10.1177/0956797620948810
[2] Jordan, W. (2015, 12 mei). Why is blue the world’s favorite color? YouGov. https://today.yougov.com/international/articles/12335-why-blue-worlds-favorite-color?redirect_from=%2Ftopics%2Finternational%2Farticles-reports%2F2015%2F05%2F12%2Fwhy-blue-worlds-favorite-color
[3] Al-Ayash, A., Kane, R., Smith, D., & Green‐Armytage, P. (2015). The influence of color on student emotion, heart rate, and performance in learning environments. Color Research and Application, 41(2), 196–205. https://doi.org/10.1002/col.21949
[4] Savavibool, N., Gatersleben, B., & Moorapun, C. (2018). The Effects of Colour in Work Environment: A Systematic review. Asian journal of behavioural studies, 3(13), 149. https://doi.org/10.21834/ajbes.v3i13.152
[5] Editorial Department. (2019). Color psychology. www.academia.edu. https://www.academia.edu/38923315/Color_Psychology
